Borsa dünyası, dışarıdan karmaşık ve ulaşılmaz gibi görünse de doğru bilgiyle donanmış herkes için fırsatlarla doludur. İster yeni başlayan bir yatırımcı olun, ister tecrübelerinizi geliştirmek isteyen biri, borsadaki başarı yolculuğunuz terimleri ve analiz yöntemlerini anlamakla başlar. Bu yazıda, başlangıç, orta ve ileri seviye borsa terimlerini detaylandırırken, yatırım kararlarınızı daha bilinçli hale getirecek analiz araçları ve stratejilere de yer vereceğiz. Hedefiniz ister uzun vadeli yatırım yapmak ister kısa vadeli al-sat işlemleriyle kazanç elde etmek olsun, bu rehber size borsa dünyasında sağlam bir temel sunacak.

Hazırsanız, finansal okuryazarlığınızı güçlendirecek bu yolculuğa birlikte başlayalım!

📊 Temel Borsa Terimleri

• Hisse Senedi: Bir şirketin ortaklık payını temsil eden değerli kağıtlardır. Hisse senedi alarak bir şirkete ortak olabilirsiniz.
• Borsa: Hisse senetleri, tahviller ve diğer yatırım araçlarının alınıp satıldığı organize piyasalardır. (Örneğin, Borsa İstanbul – BIST)
• Endeks: Borsadaki belirli hisse senetlerinin performansını ölçen gösterge. (Örneğin, BIST 100 Türkiye’deki en büyük 100 şirketi içerir.)
• Lot: Borsada işlem gören hisse senetlerinin birimidir. Türkiye’de 1 lot = 1 adet hisse senedidir.
• Aracı Kurum: Yatırımcılar adına borsada alım-satım işlemi yapan lisanslı şirketlerdir.

📈 Alım-Satım ve İşlem Terimleri

• Alış (Bid): Hisse senedini almak için verilen en yüksek fiyat teklifi.
• Satış (Ask): Hisse senedini satmak için verilen en düşük fiyat teklifi.
• Emir: Yatırımcının aracı kuruma ilettiği alım veya satım talimatıdır.
  • Piyasa Emri: Anlık fiyattan alım-satım yapmak için verilen emir.
  • Limit Emir: Belirlediğiniz fiyattan veya daha iyi bir fiyattan alım-satım yapma emri.
• T+2: İşlem tamamlandıktan sonra hissenin takasının iki iş günü içinde gerçekleştiği sistem.

📊 Kârlılık ve Değerleme Terimleri

• Temettü (Kar Payı): Şirketin kârından ortaklarına dağıttığı nakit veya hisse ödemesidir.
• Fiyat/Kazanç (F/K) Oranı: Hisse fiyatının, hisse başına düşen net kâra oranıdır. Hissenin pahalı veya ucuz olduğunu analiz etmekte kullanılır.
• Piyasa Değeri: Şirketin borsadaki toplam değerini gösterir (hisse fiyatı x toplam hisse adedi).

📉 Risk ve Dalgalanma Terimleri

• Volatilite: Hisse fiyatlarının dalgalanma derecesini ifade eder. Yüksek volatilite, yüksek risk anlamına gelir.
• Ayı Piyasası: Fiyatların uzun süre düşüş eğiliminde olduğu piyasa koşullarıdır.
• Boğa Piyasası: Fiyatların uzun süre yükseliş eğiliminde olduğu piyasa koşullarıdır.

📊 Orta Seviye Borsa Terimleri

• Portföy: Bir yatırımcının sahip olduğu hisse senedi, tahvil, bono, yatırım fonu gibi finansal varlıkların toplamı.
• Likidite: Bir yatırım aracının hızlıca nakde çevrilebilme derecesi. Likit varlıklar kolay alınıp satılabilir (örneğin, BIST 30 hisseleri yüksek likiditeye sahiptir).
• Marj (Teminat): Kaldıraçlı işlemler için yatırılması gereken minimum tutar.
• Kaldıraç (Leverage): Küçük bir sermaye ile daha büyük işlemler yapılmasını sağlayan sistem. Örneğin, 1:10 kaldıraç ile 1.000 TL’lik yatırım, 10.000 TL işlem yapmanıza olanak tanır.
• Takas: Alım-satım işleminin tamamlanarak yatırım aracının el değiştirme süreci. Borsa İstanbul’da bu işlem genellikle T+2 gün sürer.
• Stop-Loss (Zararı Durdur): Olası zararları minimize etmek için belirlenen zarar kesme seviyesi.
• Arbitraj: Aynı yatırım aracını farklı piyasalarda ya da farklı fiyat seviyelerinde eş zamanlı alıp satarak risksiz kâr elde etme stratejisi.
• Temettü Verimi: Şirketin hisse başına ödediği temettünün, hisse fiyatına oranı. Yüksek temettü verimi, yatırımcı için cazip olabilir.

📈 İleri Seviye Borsa Terimleri

• Short (Açığa Satış): Sahip olunmayan bir hisse senedini ödünç alıp yüksek fiyattan satmak ve fiyat düşüşüyle geri alarak kâr etmek.
• Long (Uzun Pozisyon): Bir varlığı düşük fiyattan alıp fiyatı yükselince satmayı hedefleyen strateji.
• Beta Katsayısı: Bir hissenin veya portföyün piyasa hareketlerine karşı duyarlılığını ölçen katsayı.
  • β > 1: Hisse, piyasa hareketlerine daha hassastır (riskli ama yüksek getiri potansiyeli).
  • β < 1: Hisse, piyasa hareketlerinden daha az etkilenir (daha istikrarlı).
• Volatilite Endeksi (VIX – Korku Endeksi): Piyasadaki belirsizlik ve dalgalanmayı ölçen gösterge. Yüksek VIX değeri, piyasalarda yüksek risk ve belirsizlik anlamına gelir.
• Fibonacci Düzeltme Seviyeleri: Fiyat hareketlerinde olası destek ve direnç seviyelerini belirlemek için kullanılan teknik analiz aracı.
• Alfa (α): Bir yatırımın piyasaya göre ne kadar fazla veya az performans gösterdiğini ölçen gösterge. Pozitif alfa, yatırımın piyasanın üzerinde getiri sağladığını gösterir.
• Opsiyon: Belirli bir tarihte veya öncesinde, önceden belirlenmiş fiyattan bir varlığı alma (call) veya satma (put) hakkı tanıyan türev araç.
• Swap: Farklı para birimlerinde faiz oranları veya anapara değişimini içeren bir türev işlem türü.
• Likidite Riski: Bir yatırım aracını hızlıca satamama veya satarken değer kaybı yaşama riski.
• Halka Arz (IPO): Özel bir şirketin hisselerini ilk kez halka açarak borsada işlem görmesini sağlayan süreç.

📊 Borsacılık Platformları

Borsacılık platformları, yatırımcıların hisse senedi, döviz, emtia, kripto para ve türev ürünler gibi finansal araçları alıp satmalarını sağlayan dijital ortamlardır. İşte en yaygın borsacılık platformları:

1. Türkiye’deki Borsa ve Platformlar

• Borsa İstanbul (BIST): Türkiye’deki hisse senedi, tahvil, bono ve türev ürünlerin işlem gördüğü ana borsa.
  • Piyasa Türleri:
    • Pay Piyasası (Hisse Senedi)
    • Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP)
    • Borçlanma Araçları Piyasası
• Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK): Türkiye’de yatırımcıların varlıklarının elektronik ortamda tutulduğu merkezi sistem.
• Takasbank: Türkiye’deki borsa işlemlerinin takasını ve ödemelerini gerçekleştiren kuruluş.
• Foreks Platformları (Forex): Döviz ve emtia piyasalarında kaldıraçlı işlem yapılmasını sağlayan uluslararası piyasa platformları.
• Kripto Para Borsaları: Türkiye’de faaliyet gösteren bazı platformlar:
  • BTCTurk
  • Paribu
  • Binance TR

2. Uluslararası Borsalar ve Platformlar

• New York Borsası (NYSE): Dünyanın en büyük ve en eski borsasıdır. Apple, Amazon gibi dev şirketler burada işlem görür.
• NASDAQ: Teknoloji şirketlerinin yoğunlukta olduğu ABD merkezli borsa (Google, Tesla, Microsoft gibi şirketler burada işlem görür).
• London Stock Exchange (LSE): Avrupa’nın en büyük borsalarından biri.
• Hong Kong Stock Exchange (HKEX): Asya’daki en büyük borsalardan biri olup Çin pazarına açılma fırsatı sunar.
• Euronext: Avrupa’nın çeşitli ülkelerini kapsayan borsa ağıdır (Paris, Amsterdam, Brüksel vb.).

Popüler Küresel Yatırım Platformları:

• Interactive Brokers (IBKR): Küresel piyasalara erişim sağlar.
• eToro: Sosyal yatırım ve kopya ticaret imkanı sunar.
• Robinhood: Komisyonsuz işlem yapılabilen ABD merkezli platform.

🔥 Borsada Katalizör Nedir?

Borsada katalizör, bir finansal varlığın (hisse senedi, endeks, emtia vb.) fiyatını yukarı veya aşağı hareket ettiren olay ya da gelişmelerdir. Katalizörler yatırım kararlarını şekillendirir ve piyasa dalgalanmalarını tetikleyebilir.

Başlıca Katalizör Türleri:

Makroekonomik:

• Faiz Oranları: Merkez bankalarının faiz artırımı veya indirimi piyasalarda büyük hareketlere yol açar (Örn: FED, TCMB kararları).
• Enflasyon Verileri: Yüksek enflasyon hisse senedi fiyatlarını baskılayabilir, düşük enflasyon ise borsa için olumlu olabilir.
• İstihdam Raporları: ABD’de açıklanan Tarım Dışı İstihdam gibi raporlar piyasalarda dalgalanma yaratabilir.

Şirket Bazlı:

• Finansal Raporlar (Bilanço Açıklamaları): Şirketin kârlılığına dair beklentileri doğrular veya çürütür (her çeyrekte açıklanır).
• Halka Arzlar (IPO): Yeni bir şirketin borsaya girişi piyasada hareketlilik yaratabilir.
• Temettü Dağıtımı: Temettü açıklamaları hisse fiyatlarını artırabilir.

Siyasi ve Jeopolitik:

• Seçimler: Ulusal seçimler ve siyasi değişimler piyasalar üzerinde önemli etkiye sahiptir.
• Ticaret Savaşları: Özellikle ABD ve Çin arasındaki ticaret gerilimleri gibi faktörler küresel piyasaları sarsabilir.
• Jeopolitik Gerginlikler: Savaş, doğal afetler veya küresel krizler piyasalarda sert düşüşlere yol açabilir.

Endüstri ve Teknoloji:

• Yeni Ürün Lansmanları: Apple’ın yeni iPhone tanıtımı gibi önemli ürünler hisse fiyatlarını etkileyebilir.
• Regülasyonlar: Hükümet düzenlemeleri belirli sektörleri (enerji, finans, teknoloji) doğrudan etkiler.

Dışsal ve Psikolojik:

• Haber ve Medya Etkisi: Olumlu veya olumsuz haber akışı anlık fiyat dalgalanmalarına yol açabilir.
• Yatırımcı Duyarlılığı: Piyasada korku veya coşku dalgaları fiyatların yönünü etkiler (VIX – Korku Endeksi bunu ölçer).

📊 1. Grafik Türleri

Fiyat hareketlerini analiz etmek için kullanılan başlıca grafik türleri:

• Çizgi Grafiği: Kapanış fiyatlarını birleştirerek oluşturulan basit grafik türü. Genel trendi görselleştirmek için kullanılır.
• Çubuk Grafiği: Her zaman dilimi için açılış, kapanış, en yüksek ve en düşük fiyatları (OHLC) gösterir.
• Mum Grafiği (Japon Mumları): Açılış, kapanış, en yüksek ve en düşük fiyatları gösterir. Alıcı ve satıcı baskısını anlamak için yaygın olarak kullanılır.
• Heikin Ashi: Fiyat dalgalanmalarını yumuşatan ve trend yönünü belirlemeyi kolaylaştıran özel bir mum grafik türü.
• Hacim Grafiği: Belirli bir zaman diliminde gerçekleşen işlem miktarını gösterir. Fiyat hareketlerinin gücünü analiz etmek için kullanılır.

📈 2. Destek ve Direnç Seviyeleri

Fiyatın düşerken durma eğiliminde olduğu bölgelere destek, yükselirken durma veya geri dönme eğiliminde olduğu bölgelere direnç denir.

• Destek: Fiyatın aşağı yönlü hareketinin durma ihtimalinin yüksek olduğu seviye.
• Direnç: Fiyatın yukarı yönlü hareketinin durma ihtimalinin yüksek olduğu seviye.

Önemli Araçlar:

• Yatay Destek ve Direnç Çizgileri
• Trend Çizgileri (Yükselen veya düşen trendlerde kullanılır)
• Psikolojik Seviyeler (Örneğin: 1.000 TL, 5.000 TL gibi yuvarlak rakamlar)

🔍 3. Hareketli Ortalamalar (Moving Averages)

Fiyatların belirli bir zaman aralığındaki ortalamasını alarak trend yönünü analiz etmeye yarar.

• Basit Hareketli Ortalama (SMA): Belirli bir zaman dilimindeki fiyatların aritmetik ortalamasıdır.
• Üssel Hareketli Ortalama (EMA): Son fiyatlara daha fazla ağırlık veren ve güncel trende duyarlı bir göstergedir.

Önemli Seviyeler:

• 50 Günlük Hareketli Ortalama (Kısa vadeli trend)
• 200 Günlük Hareketli Ortalama (Uzun vadeli trend)

📉 4. Teknik İndikatörler

Fiyat hareketlerini yorumlamak için kullanılan matematiksel hesaplamalara dayalı analiz araçları.

• RSI (Göreceli Güç Endeksi): 0-100 arasında hareket eden ve aşırı alım (70 üzeri) veya aşırı satım (30 altı) bölgelerini gösteren bir osilatör.
• MACD (Hareketli Ortalama Yakınsama Iraksama): Fiyatın momentumunu ve trend dönüşlerini analiz eder.
  • MACD Çizgisi ve Sinyal Çizgisi kesişimi alım-satım sinyali verir.
• Bollinger Bantları: Fiyatın oynaklığını ölçer. Fiyat bantların dışına çıkarsa, geri dönüş sinyali olabilir.
• Stokastik Osilatör: Aşırı alım ve aşırı satım bölgelerini gösteren bir momentum indikatörü.
• ATR (Ortalama Gerçek Aralık): Fiyat hareketlerinin volatilitesini ölçer.

📊 5. Formasyonlar (Teknik Şekiller)

Fiyat grafiklerinde belirli desenler ve şekiller oluştuğunda gelecekteki fiyat hareketleri hakkında ipucu verir.

Trend Devam Formasyonları:

• Bayrak ve Flama: Kısa süreli duraklamadan sonra aynı yönde devam beklentisi.
• Yükselen Üçgen: Alıcı baskısının arttığını gösterir, yukarı kırılma ihtimali yüksektir.
• Alçalan Üçgen: Satıcı baskısının arttığını gösterir, aşağı kırılma ihtimali yüksektir.

Trend Dönüş Formasyonları:

• Omuz Baş Omuz (OBO): Yükseliş trendinden düşüş trendine dönüş sinyali verir.
• Ters Omuz Baş Omuz (TOBO): Düşüş trendinden yükseliş trendine dönüş sinyali verir.
• Çift Tepe: İki kez direnç seviyesinden dönme ve düşüş işareti.
• Çift Dip: İki kez destek seviyesinden dönme ve yükseliş işareti.

📊 6. Fibonacci Araçları

Fibonacci dizisine dayanan ve destek-direnç seviyelerini belirlemeye yardımcı olan teknik analiz aracı.

• Fibonacci Düzeltme Seviyeleri: Fiyatın hareketten sonra geri çekilebileceği potansiyel seviyeleri belirler.
  • Önemli Seviyeler: %23.6, %38.2, %50, %61.8, %78.6
• Fibonacci Fan: Fiyat trendlerini destekleyen eğimli çizgiler çizer.

📊 7. Hacim Analizi

Fiyat hareketlerinin gücünü anlamak için işlem hacmi incelenir.

• Hacim Artışı: Hareketin güçlü olduğunu ve devam edebileceğini gösterir.
• Düşük Hacim: Hareketin zayıf olduğunu ve yön değişikliği olabileceğini gösterir.
• On-Balance Volume (OBV): Hacimle fiyat arasındaki ilişkiyi değerlendirir.

📈 8. Formasyon ve İndikatör Kesişimleri

Bazı göstergeler birlikte kullanıldığında daha güçlü sinyaller üretir:

• Golden Cross (Altın Kesişim): Kısa vadeli hareketli ortalamanın uzun vadeli hareketli ortalamayı yukarı kesmesi (yükseliş sinyali).
• Death Cross (Ölüm Kesişimi): Kısa vadeli hareketli ortalamanın uzun vadeli hareketli ortalamayı aşağı kesmesi (düşüş sinyali).

Canlı Borsa Takip ve Alım-Satım Ekranları

📊 1. TradingView

• Özellikler:
  • Hisse senetleri, kripto para, forex ve emtia grafikleri sunar.
  • Geniş indikatör yelpazesi (RSI, MACD, Bollinger Bantları vb.)
  • Kullanıcılar kendi indikatörlerini ve stratejilerini oluşturabilir.
  • Sosyal ağ özelliği: Diğer yatırımcıların analizlerini görebilir ve paylaşabilirsiniz.
• Kullanım Alanları:
  • Teknik analiz yapmak.
  • Piyasaları canlı izlemek (gerçek zamanlı veya gecikmeli).
  • İşlem stratejileri oluşturmak ve test etmek (Pine Script desteğiyle).

👉 tradingview.com

📈 2. MetaTrader 4 (MT4) ve MetaTrader 5 (MT5)

• Özellikler:
  • Forex ve CFD işlemleri için en popüler platformlardır.
  • Gelişmiş teknik analiz araçları ve indikatörler.
  • Otomatik alım-satım için Expert Advisor (EA) desteği.
  • MetaTrader 5, hisse senedi ve emtia piyasalarını da destekler.
• Kullanım Alanları:
  • Forex, emtia ve endeks işlemleri.
  • Otomatik işlem algoritmaları geliştirme ve çalıştırma.
  • Çoklu zaman dilimlerinde analiz.

👉 metatrader.com

📊 3. Investing.com

• Özellikler:
  • Canlı piyasa verileri ve ekonomik takvim.
  • Ücretsiz grafik ve indikatör araçları.
  • Hisse, kripto, forex ve emtia analizleri.
• Kullanım Alanları:
  • Teknik analiz ve temel analiz bir arada.
  • Ekonomik olayların fiyatlar üzerindeki etkisini takip etme.
  • Küresel piyasalarda hisse ve kripto izleme.

👉 investing.com

📌 En İyi Platformu Seçerken Dikkat Edilecekler:

• Piyasa Türü: Hisse, forex, kripto veya emtia.
• Ücretler: Bazı platformlar ücretsizken, bazıları premium özellikler için ücret alır.
• Kullanıcı Dostu Arayüz: Başlangıç veya ileri düzey kullanım kolaylığı.
• İndikatör ve Araç Çeşitliliği: İleri teknik analiz için ihtiyaç duyduğunuz araçlar.

📊 1. İndikatörler (Indicators)

• Hazır Teknik Göstergeler: TradingView’da MACD, RSI, Bollinger Bantları gibi yüzlerce teknik analiz aracı bulunur.
• Özel İndikatörler: Kullanıcılar kendi stratejilerini oluşturup paylaşabilir.

Popüler İndikatörler:

• MACD: Trend yönünü ve momentum değişimlerini gösterir.
• RSI (Göreceli Güç Endeksi): Aşırı alım/satım bölgelerini analiz eder.
• Bollinger Bands: Fiyat oynaklığını ölçer ve fiyatın olası dönüş noktalarını gösterir.

👉 Erişim: Grafik ekranında “Göstergeler” (Indicators) sekmesine tıklayarak açabilirsiniz.

📐 2. Pine Script ve Özel Kodlar

• Pine Script: TradingView’un kendi programlama dilidir. Kendi indikatörlerinizi veya stratejilerinizi kodlamanıza izin verir.
• Strateji Testi (Backtest): Yazdığınız kodları geçmiş veriler üzerinde test ederek performansını görebilirsiniz.

👉 Erişim: Grafik üzerinde sağ tıklayıp “Pine Kod Düzenleyici” (Pine Editor) seçeneğiyle kod yazabilirsiniz.

📈 3. Çizim Araçları (Drawing Tools)

Grafik üzerine teknik analiz için çizim yapabileceğiniz gelişmiş araçlardır.

Önemli Çizim Araçları:

• Trend Çizgisi: Destek ve direnç seviyelerini belirlemek için.
• Fibonacci Düzeltmesi: Fiyatların geri çekilme ve sıçrama seviyelerini analiz eder.
• Elliott Dalga Analizi: Karmaşık piyasa hareketlerini öngörmek için kullanılır.

👉 Erişim: Grafik sol panelinde tüm çizim araçları bulunur.

📊 4. Grafik Üzerine Uyarılar (Alerts)

Belirli fiyat seviyelerine ulaşıldığında veya belirlediğiniz koşullar gerçekleştiğinde bildirim almanızı sağlar.

Örnek Kullanımlar:

• Fiyat belirli bir seviyeye ulaştığında uyarı gönder.
• RSI aşırı alım bölgesine geçtiğinde bildirim al.

👉 Erişim: Grafik ekranında sağ üst köşede “Uyarılar” (Alerts) butonu ile kurabilirsiniz.

📉 5. Katmanlar (Object Tree)

Grafiğe eklediğiniz çizimler ve göstergeleri yönetmenizi sağlar.

• Katmanlar Arası Geçiş: Eklediğiniz her analiz katmanını açıp kapatabilirsiniz.
• Görünürlük Kontrolü: Hangi zaman dilimlerinde hangi çizimlerin görüneceğini seçebilirsiniz.

👉 Erişim: Sağ panelde “Object Tree” kısmından yönetilir.

🔍 6. Özel Grafik Düzenleri (Layouts)

Kendi grafik düzeninizi kaydedip daha sonra hızlıca erişebilirsiniz.

• Birden Fazla Grafik: Aynı anda farklı piyasalara veya zaman dilimlerine bakma imkanı.
• Kişiselleştirilmiş Tema: Renkleri, arka planları ve gösterge ayarlarını özelleştirin.

👉 Erişim: Sağ üstteki “Düzeni Kaydet” (Save Layout) seçeneğiyle yapılır.

📊 7. Topluluk İndikatörleri (Community Scripts)

Diğer kullanıcıların oluşturduğu ve paylaştığı indikatör ve stratejileri kullanabilirsiniz.

• Popüler ve Faydalı Araçlar: Trend analizinden hacim profillerine kadar birçok özel indikatör bulunur.

👉 Erişim: “Göstergeler” (Indicators) > Topluluk Kitaplığı (Community Scripts) sekmesine girerek ulaşabilirsiniz.

Emojilerle tepki ver!